ကေနာင္မင္းသား(ျမန္မာ ၁၁၈၁-၁၂၈၁) သည္ျမန္မာနိုင္ငံ ကိုယ့္မင္းကိုယ္ခ်င္းဘဝနွင့္ေနစဉ္ကပင္ နိုင္ငံေတာ္ကို
ေခတ္သစ္နိုင္ငံတခု ျဖစ္ေျမာက္ေအာင္ကိုယ္ထိလက္ေရာက္ ျကိုးပမ္းခဲ့သည့္ ျမန္မာမင္းသားျကီး တစ္ပါး
ျဖစ္သည္။ လူသံုးကုန္ပစၥည္း ထုတ္လုပ္မႈ နည္းစံနစ္ ေျပာင္းလဲျခင္းကို အေျကာင္းျပဳ၍ လူ့သမိုင္းတြင္
ေခတ္တစ္ေခတ္မွ အျခားေခတ္တစ္ေခတ္သို့ ေျပာင္းလဲလာခဲ့ရသည္ျဖစ္ရာ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္လည္း ၁၉ ရာစု နွစ္မ်ား အလယ္ေလာက္က ေခတ္ေျပာင္းလဲျခင္းကို ဖန္တီးေပးသည့္ အျဖစ္ အပ်က္မ်ားေပၚေပါက္ခဲ့ေလသည္။
ေအာက္ျမန္မာျပည္တြင္ျဗိတိသွ်တို့ ေရာက္ရွိ ျကီးစိုးလာျခင္း၊ ကိုယ့္မင္း ကိုယ္ခ်င္းေနေသာ ျမန္မာနိုင္ငံ အထက္ပိုင္းသည္ ထိုစဉ္အခါက တိုးတက္လ်က္ရွိေသာ ဥေရာပနိုင္ငံအခ်ိဳ႕နွင့္ ဆက္သြယ္မႈမ်ား ရရွိလာျခင္းေျကာင့္ လူသံုးကုန္ပစၥည္း ထုတ္လုပ္မႈ နည္းစနစ္တို့၏ အေျခခံျဖစ္ေသာအသစ္အဆန္း ထြင္မႈေျပာင္းလဲမႈတို့သည္ အထက္ ျမန္မာျပည္သို့ ေရာက္ရွိလာကာ ေခတ္ကိုေျပာင္းလဲေစႏုိင္
မည့္အခြင့္အလမ္းမ်ား ေပၚေပါက္ခဲ့ေလသည္။ ထိုအခြင့္အလမ္းမ်ားကို အျမင္က်ယ္စြာနွင့္ အသံုးျပုျကေသာ ထိုေခတ္ျမန္မာေခါင္းေဆာင္တို့တြင္ အေရး ပိုမိုပါဝင္ခဲ့သူကို ရွာေဖြလွ်င္ကေနာင္မင္းသားျကီးကိုပင္
ေတြ့ရေပမည္။
အတၳုပၸတၱိ အက်ဉ္း
ကုန္းေဘာင္ေခတ္ အမပူရ ဒုတိယျမို့တည္ သာယာဝတီမင္း (၁၈၃၇-၁၈၄၆)နွင့္ `သီရိသုစနၵာမာလာမေဟ´
ဘြဲ႔အမည္ရွိ ေရႊဘိုမင္းတရားျကီး၏ ေတာင္ေဆာင္ေတာ္၊ ေက်ာက္ေမာ္ျမို့စား မိဖုရားတို႔တြင္ သားေတာ္ႏွ စ္ပါးတို႔ ထြန္းကားခဲ့ရာ သားအျကီးမွာ ပဥၥမသဂၤဂါယနာတင္ မင္းတုန္းမင္း ျဖစ္၍ အငယ္မွာ သတိုးမင္းရဲေက်ာ္ထင္ ဘြဲ႔ခံ ကေနာင္မင္းသား ျဖစ္ေလသည္။ ကေနာင္မင္းသားသည္ သကၠရာဇ္ ၁၁၈၁ ခုေတာ္သလင္း လျပည့္ေက်ာ္၂ရက္ တနဂၤေႏြေန႔တြင္ ဖြားျမင္၏။ ဖြားစဥ္က မီးေနေဆာင္သို႔
မေရာက္မီ ေတာင္ေဆာင္၌ဖြားျမင္သျဖင့္ ခမည္းေတာ္က ေမာင္ေတာင္မင္းဟု ကိုယ္တိုင္မွည့္ေခၚခဲ့၏။ ခ်စ္စနိုးေခၚေသာ ငယ္မည္မွာ `ထိပ္တင္ေကာက္´ ျဖစ္၍ မင္းသားလတ္အဆင့္တြင္ မင္းတပ္ျမိဳ႕ကို
စားခဲ့ရသည္။ ေနာင္ေတာ္ ပုဂံမင္း (၁၈၄၆-၁၈၅၃) ထီးနန္းဆက္ခံေတာ္မူေသာအခါ `သီရိသုမဟာ ဓမၼရာဇာ´ဟူေသာ ဘြဲ့ေတာ္နွင့္ ကေနာင္ျမို့ကို စားရသည္။ ထို့ေျကာင့္ ကေနာင္မင္းဟု တြင္ေလသည္။
သို့ေသာ္ ဒုတိယ အဂၤလိပ္စာ-ျမန္မာစစ္ပြဲတြင္ ပုဂံမင္းအား ေနာင္ေတာ္ မင္းတုန္းမင္းက ေရႊဘိုမွပုန္ကန္ရာတြင္ အတူဦးေဆာင္ပါဝင္ခဲ့သည္။ သကၠရာဇ္ ၁၂၁၄-ခုနွစ္၊ သက္ေတာ္ (၃၃)နွစ္တြင္ ေရွြဘိုမင္းတရားျကီး၏ အေနာက္နန္းေတာ္ မိဖုရား (အေနာက္နန္းမေတာ္မျမေလး)၏ သမီးေတာ္ လွိုင္ထိပ္ေခါင္တင္နွင့္ လက္ထပ္ေတာ္မူျပီးလွ်င္ တပယင္း၊ ေတာင္တြင္းျကီး၊ ပဥၥလငါးျမိဳ႕နွင့္ စေလျမိဳ႕မ်ားကို စားရေလသည္။
ကေနာင္မင္းသားသည္ အိမ္ေရွ့စံမင္းသား (နန္းညြန့္နန္းလ်ာမင္းသား) လည္းျဖစ္ျပီး ထီးနန္းစည္းစိမ္နွင့္ အခ်ုပ္အျခာအာဏာကိုဆက္ခံရန္အခြင့္ရွိသူျဖစ္ေနေပရာ ထိုအခြင့္အေရးကို မက္ေမာျကေသာ တူေတာ္မ်ား (ျမင္ကြန္းမင္းသားနွင့္ ျမင္းခုန္တိုင္မင္းသား) တို့၏လုပ္ႀကံမႈေျကာင့္ ကံေတာ္ကုန္ခဲ့ရသည္။ ကေနာင္မင္းသား ကံေတာ္ကုန္စဉ္ သက္ေတာ္မွာ (၄၇)နွစ္သာ ရွိေသးသည္။ ပေဒသရာဇ္ေခတ္ရွိ နန္းတြင္း အေရးအခင္းမ်ားမွာ သမိုင္းတင္ထားသည္ထက္လည္း ပိုမိုရႈပ္ေထြးေနတတ္သည္။
မိဖုရားမ်ားနွင့္ သားသမီးေတာ္မ်ား
ကေနာင္မင္းသားသည္ မိဖုရားနွင့္ ကိုယ္လုပ္ေတာ္ေပါင္း ၅၂-ပါးရွိျပီး ယင္းတို့မွဖြားျမင္ေသာ သားသမီးေတာ္ မ်ားမွာ ၁၀၂-ပါးရွိသည္။
သားေတာ္၊တူေတာ္မ်ားအား စိတ္မခ်ျခင္း
အိမ္ေရွ့စံ ကေနာင္မင္းသားနွင့္ မင္းတုန္းမင္းတို့ ဆံုေသာအခါ သားေတာ္၊တူေတာ္မ်ားအား စိတ္မခ်ေျကာင္း
ေလွ်ာက္တင္တင္ေသာအခါ မင္းတုန္းမင္းက `ေအး...ေမာင္ပုေရ...ေနာင္ေတာ္ဘုရားကလည္း သီလဝတို့ကို စိတ္မခ်ဘူး။ ေမာင္ပုကလည္း ေမာင္ညိုတို့ကို ဂရုမစိုက္၊ သူတို့ကလည္း ထေနာင္းပင္က မီးတက်ည္ဆိုသလို လာျကလိမ့္ဦးမည္´ဟု မိန့္ေတာ္မူသည္။
ေမာင္ညိုဆိုသူမွာ ပန္းထိမ္းမင္းသားကို ဆိုလိုသည္။
သီလဝဆိုသည္မွာ ျမင္ကြန္းမင္းသားကို ဆိုလိုသည္။
ေမာင္ပုဆိုသည္မွာ ကေနာင္မင္းကို မင္းတုန္းမင္းက ငယ္စဉ္အခါက ညီပုေလးဟု ခ်စ္စနိုးေခၚတြင္ရာမွ အရြယ္ေရာက္လာေသာအခါ ေမာင္ပု ဟုေခၚဆိုေလသည္။
ျကိုးပမ္းမႈမ်ား
ကေနာင္မင္းသားသည္ သာယာဝတီမင္း၏ သားေတာ္ ၊ မင္းတုန္းမင္း၏ ညီေတာ္ ျဖစ္သည္။ ဒုတိယအဂၤလိအ္-ျမန္မာစစ္ပြဲ ျပီးဆံုးကာနီးတြင္ မင္းတုန္းမင္းသားနွင့္ ပူးေပါင္း၍ ေနာင္ေတာ္ ပုဂံမင္းကို ပုန္ကန္ ျခားနားခဲ့ျပီး ၁၈၅၃ ၊ ဇူလိုင္ (၁၁) တြင္ မင္းတုန္းမင္း နန္းတက္ကာ ကေနာင္မင္းသားက အိမ္ေရွ့မင္း ျဖစ္လာခဲ့သည္။ မင္းတုန္းမင္းျကီးသည္ ဘာသာေရး ကိုင္းရွိုင္းသူ ျဖစ္ျပီး ကေနာင္မင္းသားမွာမူ စီမံခန့္ခြဲေရးတြင္ နိုင္နင္းသူ ျဖစ္သည္။ ကေနာင္မင္းသားသည္ အေနာက္နိုင္ငံမ်ားသို့ ပညာေတာ္သင္မ်ား
ေစလွြတ္၍ ဗမာ့တပ္မေတာ္ကို ေခတ္မွီေစရန္ ေခတ္မွီ လက္နက္မ်ား တပ္ဆင္နိုင္ရန္ ႀကဳိးပမ္းခဲ့သည္။ စစ္လက္နက္မ်ား ထုတ္လုပ္သည့္ စက္ရံုမ်ားလည္း တည္ေဆာက္ခဲ့သည္။ ကေနာင္မင္းသားသည္ ဧရာဝတီ ျမစ္ရိုးအတိုင္း ဆန္တက္လာမည့္ ျဗိတိသွ်တို့၏ စစ္သဘၤာမ်ားကို တားဆီးႏုိင္ရန္ ေရျမဳပ္ဗံုးကို တီထြင္စမ္းသပ္ ေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ဘာသာတရား ကိုင္းရွိုင္းသည့္ ႏုိင္ငံေတာ္ ျဖစ္သည့္ အားေလွ်ာ္စြာ ဘုန္းေတာ္ျကီးမ်ားက ေရသတၱဝါမ်ား ေသေႀကပ်က္စီးေႀကာင္း ေျပာႀကား ကန့္ကြက္သျဖင့္ ေရျမဳပ္ဗံုး ထုတ္လုပ္မႈ စီမံကိန္းကို ရပ္တန့္ခဲ့ရသည္။ ထိုနည္းတူပင္ အျခားေသာ စက္မႈထူေထာင္ေရး ျကိုးပမ္းမႈမ်ား
မွာလည္း ၄င္းကြယ္လြန္ျပီးခ်ိန္မွ တစ္စစႏွင့္ ရပ္ဆိုင္းသြားခဲ့ရသည္။ အခ်ိဳ႕စက္ရံုမ်ားကိုမူ အဂၤလိပ္ တို႔ မနၱေလးကို သိမ္းယူအျပီးေနာက္ပိုင္းတြင္ ျပန္လည္ျပီး လည္ပတ္ခဲ့ျကေသးသည္။
ကေနာင္မင္းသားကို တိုင္းသူျပည္သားမ်ားက ခ်စ္ျကည္ေလးစားျကျပီး ျမင္ကြန္း ျမင္းခုန္တိုင္ အေရးအခင္းတြင္ မင္းသားႀကီးသာ လုပ္ႀကံ မခံခဲ့ရပါက ျမန္မာျပည္ သည္နယ္ခ်ဲ့လက္ေအာက္သို့ ဤမွ်ေလာက္လြယ္ကူစြာ၊
ေစာစီးစြာ မေရာက္နိုင္ဟု ယံုျကည္ျကသည္။
ထိုစဉ္က အဂၤလိပ္ႏွင့္ ျပင္သစ္စသည့္ နိုင္ငံတို့က ကိုလိုနီနယ္ေျမမ်ားရရွိရန္ အျပိဳင္အဆိုင္ လံုးပမ္း
ေနျကျခင္းျဖစ္ရာ အေထြေထြ ေခတ္ေနာက္က်ေနေသာ ပေဒသရာဇ္နိုင္ငံမ်ားအဖို့ အေႏွး ႏွင့္
အျမန္သာကြာျခားျပီး နယ္ခ်ဲ႕လက္တြင္းသက္ဆင္းျကရန္ တာစူေနေပသည္။ ကေနာင္မင္းသားမွာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ပိုင္စိုးသူမဟုတ္သျဖင့္ ၿကိုတင္ျပင္ဆင္ကာကြယ္မႈမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ ကန့္သတ္ခ်ဳပ္ျခယ္မႈမ်ား မလြတ္ကင္းေသးေခ်။
သျဂိဳဟ္ပံု
ျမင္ကြန္း ျမင္းခုန္တိုင္ အေရးအခင္းတြင္ ကေနာင္မင္းသား လုပ္ျကံခံရျပီး မင္းတုန္းမင္းတရားျကီးမွာလည္း လက္မတင္ေလး လြတ္ေျမာက္ခဲ့သည္။ ကေနာင္မင္းသားနွင့္အတူ မလြန္မင္းသား၊ စကုမင္းသား၊
ျပင္စည္မင္းသား သံုးပါးလည္း အသက္ဆံုးပါးရသည္။ အိမ္ေရွ့မင္းနွင့္ မင္းသားမ်ား လုပ္ျကံခံရသည္မွာ သကၠရာဇ္၁၂၂၈-ခုနွစ္၊ ဒုတိယဝါဆိုလျပည့္ေက်ာ္(၇)ရက္ေန့၊ ခရစ္နွစ္ ၁၈၆၆-ခုနွစ္၊ ဩဂုတ္လ(၂)ရက္၊ ျကာသပေတးေန့တြင္ ျဖစ္သည္။ သၿဂဳိဟ္သည္မွာ သကၠရာဇ္၁၂၂၉-ခုနွစ္၊ နယုန္လဆန္း(၅)ရက္ေန့တြင္ ျဖစ္ရာ (၁၁)လျကာမွ သၿဂိဳဟ္ၿခင္း ျဖစ္သည္။ ျကားတြင္ ျမင္ကြန္း ျမင္းခုန္တိုင္ အေရးအခင္းနွင့္ ပန္းထိမ္းမင္းသား အေရးအခင္းတို႔ ျဖစ္ေပၚေန၍ အေလာင္းမ်ားကို ေခါင္းသြင္းျပီး နန္းေျမဘံုသာ စံနန္းေတာ္ ေဆာင္မဘံုတြင္ ခင္းက်င္းထားပံုရသည္။
သကၠရာဇ္၁၂၂၉-ခုနွစ္၊ နယုန္လဆန္း(၅)ရက္ေန့တြင္ နန္းေျမဘံုသာ စံနန္းေတာ္ ေဆာင္ေတာ္မကို ဖ်က္သိမ္း၍ အိမ္ေရွ့မင္းသၿဂိဟ္ရန္ အုတ္ဂူ၊ ယင္းအနီးတြင္ မလြန္မင္းသား၊ စကုမင္းသား၊ ျပင္စည္မင္းသားတို့ကို သၿဂိဳဟ္ရန္ အသီးသီး တန္းစီ၍ အုတ္ဂူတည္ျပီးလွ်င္၊ ယင္းဂူအေရွ့နွစ္ေတာင္အကြာတြင္ စနၵာမုနိ ရုပ္ပြားေတာ္ျမတ္ ကိန္းဝပ္ပူေဇာ္ရန္ အုတ္ျပသာဒ္ ျပဳလုပ္ထားသည္။ အေနာက္ဘက္မွ ေစတီျကီးကိုလည္း စနၵာမုနိ ရုပ္ပြားေတာ္ ကိုစြဲ၍ စနၵာမုနိ ဘုရားဟုေခၚေလသည္။ ေစတီနွင့္ ရုပ္ပြားထားရာ အုတ္ျပသာဒ္
အႀကားကား အိမ္ေရွ့မင္းနွင့္ မင္းသားမ်ား၏ အေလာင္းမ်ားကို အုတ္ခံုေပၚတြင္ ျမုတ္နွံထားသည္။ အိမ္ေရွ့မင္း၏ အုတ္ဂူကို အုတ္ျပသာဒ္ငယ္ လုပ္ထားသည္။ ယင္းအုတ္ျပသာဒ္ငယ္ကို ေစတီနွင့္ စနၵာမုနိ ရုပ္ပြားေတာ္ျမတ္ ဂနၶကုဋီတိုက္နွင့္ အုတ္ရိုးသြယ္ဆက္ထားေသးသည္။
ကေနာင္မင္းသား ရုပ္ကလာပ္အား မနၱေလးေတာင္ ေျခရင္းတြင္ ဂူသြင္းသျဂိဳလ္ခဲ့သည္။ ၁၉၈၈ စစ္အစိုးရလက္ထက္တြင္ ကေနာင္မင္းသား၏ အုတ္ဂူကို စနၵာမုနိေစတီ ဘုရားဝင္းအတြင္း ေရႊ႕ၿပီး အခု မနၱေလးေတာင္အသြား လမ္းဆံုမွာ အုတ္ဂူတည္ထားသည္။
ၿမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္း